جهت مشاهده اندکس محصولات قابل فروش سازمان نقشه برداری کشور نظیر عکس هوایی ، نقشه و نقاط ژئودزی و چند منظوره پرتالی به نام پورتال زیرساخت داده های مکانی ملی طراحی شده است که کلیه محصولات قابل ارائه در این پورتال قابل مشاهده است این پرتال به سامانه رسا نیز معروف است . از این پرتال معمولا برای بررسی و انتخاب محصولات سازمان نقشه برداری برای ورود مشخصات آن در سامانه خرید محصولات استفاده میشود .
برای ورود به پرتال محصولات سازمان نقشه برداری روی این لینک کلیک کنید
برای مشاهده آموزش ثبت نام و خرید محصولات سازمان نقشه برداری روی این لینک کلی کنید
با ورود به پورتال اندکس و محدوده محصولات با پنجره زیر مواجه میشویم.
در سمت راست سایت پنجره ای وجود دارد که این پنجره امکان فیلتر جستجو را به ما میدهد . این پنجره در واقع لیست لایه های محصولات با دسته بندی های مربوط به آنهاست که با انتخاب هر یک از لایه ها ، اندکس آن در نقشه نمایش داده میشود.
در بخش فوقانی میتوانیم اتخاب کنیم که لایه پیش فرص نقشه اصلی بصورت شبکه معابر و نقشه باشد و یا بصورت عکس های ماهواره ای . این انتخاب به منطقه مورد جستجو و میزان آشنایی ما به منطقه بستگی دارد .
سپس با حرکت بر روی نقشه ، به محدوده مورد نظر خود رفته و سپس از دسته بندی های موجود محصول یا محصولات مورد نیاز خود را انتخاب میکنیم .دقت داشته باشید که الزاما محدوده مورد نظر شما حاوی همه دسته بندی های موجود نیست . ممکن است در منطقه مورد نظر شما تنها بخشی از محصولات سازمان موجود باشد که شما باید با روش کردن هر یک از لایه ها و بررسی نحوه پوشش منطقه ، بهترین محصول مورد نیاز را انتخاب نمایید . در ادامه توضیحاتی در خصوص لایه ها و خصوصیات آنها در این پورتال ارائه شده است :
دسته بندی ها است که به صورت زیر است:
که هرکدام از این دسته ها، گزینه ها و مقیاس های مختلفی دارند.
نقشه ها و چارت ها
نقشه پوششی: نقشه اساس تمام تصمیم گیری ها و برنامه ریزی های عمرانی بوده و لزوم وجود و تهیه آن برهیچکس پوشیده نیست. اطلاعات مکانی پایه بویژه نقشه های پوششی هر کشور از شاخصهای توسعه آن کشور بوده و یکی از مولفه های مدیریت و برنامه ریزی پروژه های عمرانی کشور بشمار می رود. یکی از مشکلات اساسی مملکت در حال حاضر عدم دسترسی به نقشه های پوششی جدید و به روز؛ از سراسر کشور است. منظور از نقشه های پوششی، نقشه هایی است در یک مقیاس و دارای همپوشانی که سرتاسر سطح یک کشور را پوشش می دهند. این قبیل نقشه ها معمولا در مقیاس های متفاوتی مورد نیاز می باشد.
در حال حاضر نقشه های پوششی در 4 مقیاس مطابق آنچه در سایت سازمان نقشه برداری کشور موجود است، از کل سطح ایران در اختیار است. متاسفانه اطلاعات موجود در این نقشه ها بسیار قدیمی و مربوط به سالها قبل است. به طوری که در اکثر مناطق مسکونی به دلیل رشد و توسعه به هیچ عنوان گویای وضعیت فعلی در آن مناطق نیست. این در حالی است که به طور مستمر تلاشهای بسیاری از سوی دو سازمان عمده تهیه نقشه، یعنی سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح و سازمان نقشه برداری کشور جهت تهیه و به روز نگاه داشتن نقشه های پوششی صورت گرفته است. مشکل اصلی آن است که از طریق وسایل و روشهای سنتی تهیه نقشه (یعنی عکسبرداری هوایی، فتوگرامتری و ژئودزی زمینی) نمی توان با چنان سرعت و گستردگی به تولید نقشه پرداخت که همواره نقشه جدید و به روز در اختیار باشد. آخرین نقشه پوششی كشور در مقیاس یك 25 هزارم، سال 91 تهیه شد
سیستم شماره گذاری نقشه های پوششی : نقشه های رقومی بزرگ مقیاس دارای قطع بندی و سیستم شماره گذاری یکنواخت به شرح زیر می باشند:
الف-نقشه های پوششی در مقیاس 1:250000
141 برگ نقشه در مقیاس 1:250000 با قطع بندی استاندارد 1.5 درجه طول جغرافیایی و 1 درجه عرض جغرافیایی با طور کامل کشور را پوشش می دهند.
نامگذاری این نقشه ها بر اساس سیستم شماره گذاری پیوسته از شمال غرب کشور با نقشه شماره 1 آغاز شده و به ترتیب تا شماره نقشه 132 ادامه پیدا می کند. لازم به ذکر است در خصوص تعدادی از نقشه ها که بخش کمی از کشور را پوشش می دهند و عمده فضای آنها مربوط به خارج از مرزهای کشور و یا آبهای ساحلی می باشند از حرف A و در یک مورد از حرف B در نام نقشه استفاده شده است.
ب- نقشه های پوششی در مقیاس 1:100000
حدود 650 برگ نقشه در مقیاس 1:100000 با قطع بندی 30 دقیقه طول جغرافیایی و 30 دقیقه عرض جغرفیایی کشور را پوشش می دهد.
شماره نقشه های 1:100000 یک عدد چهار رقمی می باشد که دو عدد سمت چپ در رابطه با طول جغرافیایی و دو عدد سمت راست در رابطه با عرض می باشد.
در هر شیت در مقیاس 1:250000، شش شیت در مقیاس1:100000 وجود دارد:
پ- نقشه های پوششی در مقیاس 1:50000
حدود 2500 برگ نقشه در مقیاس 1:50000 با قطع بندی 15 دقیقه طول جغرافیایی و 15 دقیقه عرض جغرافیایی کشور را پوشش می دهند.
نامگذاری این نقشه ها برا اساس سیستم گسترش یافته نامگذاری نقشه های 1:100000 می باشد و باتوجه به اینکه از تقسیم هر برگ نقشه 1:100000 مربوطه به نام نقشه مذکور حاصل می گردد با اضافه شدن اعداد لاتین l , ll, lll, lV به شماره نقشه 1:100000 مربوطه نام نقشه مذکور حاصل می گردد.
مختصات گوشه چپ و پائین شیت شماره l5261 به شرح زیر می باشد:
ابتدا می بایست مختصات گوشه نقشه 1:100000 مورد نظر را به روش قید شده در نحوه شماره گذاری نقشه های 1:100000 محاسبه نمود و با توجه به اینکه حرف لاتین l بیانگر مو قعیت این برگ نقشه 1:50000 در ناحیه شمال شرق نقشه 1:100000 می باشد، لذا به طول و عرض جغرافیایی حاصل می بایست 15 دقیقه اضافه نمود. درنتیجه گوشه سمت چپ و پائین نقشه 1:50000 مورد نظر دارای طول جغرافیایی ’15°46 و عرض جغرافیایی ’15°31 می باشد.
در هر شیت در مقیاس 1:100000، چهار شیت در مقیاس1:50000 وجود دارد:
ت- نقشه های پوششی در مقیاس 1:25000
حدود 10000 برگ نقشه در مقیاس 1:25000 با قطع بندی 7.5 دقیقه طول جغرافیایی و 7.5 دقیقه عرض جغرافیایی کشور را پوشش می دهند.
نامگذاری این نقشه ها با اضافه کردن حروف لاتین SW، NW، SE، NE متناسب با موقعیت قرار گرفتن نقشه 1:25000 در یکی از 4 گوشه نقشه 1:50000 حاصل می گردد.
در هر شیت در مقیاس 1:50000، چهار شیت در مقیاس1:25000 وجود دارد.
نقشه غیرپوششی: نقشه های غیر پوششی نقشه هایی هستند که برخلاف نقشه های پوششی که کل سطح کشور را دربر میگیرند فقط منطقه محدودی را دربرمیگیرند.
نقشه های غیر پوششی به دو دسته آنالوگ و رقومی تقسیم میشوند که در دسته آنالوگ نقشه های مربوط به دهه 30 تا 70 را دربر میگیرند و نقشه های غیر پوششی رقومی مربوط به دهه 70 به بعد میباشند.
نقشه های غیر پوششی رقومی
نقشه های غیر پوششی رقومی سال 1370_1380
در نقشه های غیر پوششی سال تهیه نقشه و عدد مقیاس ذکر شده است.
نقشه های غیر پوششی آنالوگ
نقشه های غیر پوششی آنالوگ قدیمی سال های 30_49
چارت های دریایی
یک چارت دریایی نشان دهنده مناطق دریایی و نواحی ساحلی مربوطه ميباشد. نسبت به مقياس نقشه ، مطالبی از قبيل عمق آب ، ارتفاعات موجود از بستر دریا (نقشه توپوگرافی)،خصوصيات طبيعی بستر دریا ، موارد مربوط به خط ساحلی ، خطر های موجود جهت ناوبری، موقعيت علائم کمک ناوبری طبيعی و غير طبيعی ، اطلاعات مربوط به جریانات آبی و جزر ومد ، موارد مربوط به ميدان مغناطيسی زمين در آن ناحيه بخصوص ، سازه های ساخت بشر مانند بنادر ، ساختمان ها و پلها را نمایش ميدهد. چارت های دریایی ابزارهای اساسی جهت ناوبری دریایی می باشند.چارت های دریایی هم به صورت کاغذی و هم به صورت الکترونيکی مورد استفاده اند.
چارتهای دریایی کشور از سالیان گذشته در چارچوب استانداردهای جهانی که در وبگاه IHO مندرج میباشند تهیه گردیده اند. به طور کلی این چارت ها در مناطق ساحلی دریای خزر، خلیج فارس، و دریای عمان تهیه شدهاند و عموما در مقیاس های 1:25000 و 1:100000 هستند و مواردی نیز در مقیاسهای گوناگونی مابین 1:5000 و 1:150000 میباشند.برای تهیه این چارت های دریایی در طول زمان های مختلف و موارد متفاوت، از کشتیهای گیلان، اکتشاف، منصور (آبنگار 1)، آبنگار 2، و همچنین قایق های موتوری و شناورهای عاشورای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی استفاده شده است و همچنان نیز این عملیات ادامه دارد. این محصولات اغلب هم به صورت پلات کاغذی وهم به صورت فایل رقومی در دسترس میباشند. فایل های رقومی نیز اغلب در قالب ساختارهای CARIS, DGN, SHP قابل استفاده میباشند.
چارت های دریایی در مقیاس 100000
چارت های دریایی در مقیاس 25000
چارت های دریایی در سایر مقیاس ها
عکس ها و تصاویر
در قسمت بعدی لایه عکس ها و تصاویر وجود دارد که به 4 قسمت تقسیم شده است:
عکس های هوایی آنالوگ: عکس هایی هستند که با دوربین های آنالوگ تصویر برداری شده اند. دوربینهای عکسبرداری هوایی آنالوگ معمولاً دارای ابعاد ۲۳ * ۲۳ سانتیمتر میباشند.
عکس های هوایی آنالوگ به صورت زیر دسته بندی شده اند:
عکس های پوششی آنالوگ مقیاس 1:20000
عکس های پوششی آنالوگ مقیاس 1:40000
عکس های غیر پوششی آنالوگ سال های 30_90
با مراجعه به منطقه مورد نظر و انجام بزرگنمایی، ابتدا مشابه شکل ذیل، خطوط پروازی نمایان می گردند و واضح تر و مشخص تر قابل ملاحظه می شوند. به منظور امکان تفکیک مراکز عکس های طرح های مختلف، برای هر طرح یک رنگ ویژه اختصاص داده شده است. مشخصات مربوط به هر طرح هم با همان رنگ طرح نوشته می شوند
.
با ادامه حرکت به سمت منطقه مورد نظر و افزایش بزرگنمایی، مقیاس عکس به همراه تاریخ عکس برداری مشابه با شکل ذیل نمایان می شوند. مثلا طرح ابی رنگ مربوط به سال 1384 بوده و مقیاس آن 1:5000 می باشد.
چنانچه خطوط پروازی دارای شماره باشند، شماره های آن ها نیز با همان رنگ نمایش خطوط نشان داده می شوند.
با ادامه بزرگنمایی، مشابه با شکل زیر، مشخصات مراکز عکس ها با همان رنگ طرح نمایش داده می شوند. در تصویر زیر، شماره عکسی که با پیکان قرمز رنگ مشخص گردیده است، برابر با 16 می باشد و مربوط به طرح شماره 4260-1384 می باشد.
تصاویر هوایی رقومی
عکسهای هوایی رقومی که از سال 1390 آغاز به تولید شدهاند بنا بر سفارش سازمانهای دولتی و خصوصی تهیه میگردند. این تصاویر با استفاده از دوربین های رقومی اولتراکم برداشت شده اند و در فرمت Tif میباشند. تصاویر در حدود 700 مگابایت حجم دارند و عموما در ابعاد 11310 در 17310 پیکسل میباشند. چند مورد نیز در ابعاد 7500 در 11500 پیکسل هستند. قدرت تفکیک تصاویر نیز عموما بین 10 تا 20 سانتیمتر میباشند ولی مواردی نیز با قدرت تفکیک 3 سانتیمتر وجود دارند.
تصاویر هوایی رقومی سال های 90_97
با ادامه بزرگنمایی و رجوع به سمت منطقه موردنظر، محدودههای طرحهای پروازی مختلف به تفکیک شمارههای پرواز با رنگهای مخصوص به خود نمایش داده میشوند. در شکل زیر که مربوط به پروازهای سال های 1390_1397 میباشد، شماره طرح پروازی که به رنگ آبی بوده و با پیکان قرمز رنگ مشخص شده است، 518 میباشد که در سال 1395 عکسبرداری شده است و قدرت تفکیک (Ground Simple Distance -GSD) آن برابر با 10 سانتیمتر میباشد
.
با ادامه بزرگنمایی، شمارههای خطوط پروازی نمایش داده میشوند. در شکل زیر، پیکان قرمز رنگ، خط پروازی شماره R2 را نشان میدهد. از آنجا که در عکسهای هوایی رقومی (اولتراکم) شماره گذاری عکسها به ترتیب از ابتدای اولین عکس در اولین خط پروازی تا آخرین عکس در آخرین خط پروازی میباشد، و این شمارهها وابسته به شمارههای خطوط پروازی نمیباشند، لذا چنانچه در مواردی شمارههای خط پروازی نمایش داده نشدند، مشکلی در شناسایی عکس مورد نظر بوجود نخواهد آمد.
ونهایتا با ادامه بزرگنمایی، شماره عکسها نمایش داده میشوند. در مثال زیر ، مشخصات عکسی که در تصویر زیر با پیکان قرمز رنگ مشخص شده است به این صورت خواهد بود: عکس شماره 146 از خط پروازی شماره R2 مربوط به طرح پروازی شماره 493 که در سال 1395 تهیه شده است و دارای قدرت تفکیک 10 سانتیمتر میباشد.
DEM
مدل رقومی ارتفاع (انگلیسی: Digital elevation model) یا DEM مدلی دیجیتال یا نمایشی سهبعدی از سطح زمین، ماه یا دیگر سیارهها است که معمولاً برای نمایش ناهمواریهای زمین و با استفاده از دادههای ارتفاع از سطح دریا تهیه میشود.
کیفیت DEM ها بر اساس صحت ارتفاعی در هر پیکسل و میزان دقت آنها در نمایش ژئومرفولوژی منطقه ارزیابی می شود. فاکتورهای زیادی این کیفیت را تحت تاثیر قرار می دهد:
– خشن بودن سطح زمین
– چگالی نقاط نمونه برداری شده (روش جمع آوری داده های ارتفاعی)
– رزولوشن مستحاتی و اندازه پیکسل های تصویر
– رزولوشن ارتفاعی
– الگوریتم تحلیل زمین (Terrain analysis algorithm)
عمده کاربرد های DEM به شرح زیر است:
– استخراج پارامتر های زمین
– محاسبه حجم
– مدل سازی جریان آب و جابجایی های بزرگ (مانند زمین لغزش)
– مدل سازی سه بعدی سطح زمین
– تهیه مدل های فیزیکی سطح زمین
– Orthorectification
– کاهش (تصحیح زمین در برداشت های ثقل سنجی)
در این سامانه DEM به 3 دسته تقسیم شده است: SPOT DEM25000 _ DEM25000_ DEM250000
SPOT DEM25000
از تصاویر ماهواره ای می توان DEM با دقت های متفاوتی از ۱ تا چند متر تولید کرد. این DEM ها در ترکیب با تصاویر ماهواره ای رزولوشن بالا، مدل های سه بعدی بسیار زیبایی از منطقه تولید می کنند که می تواند راهگشای بسیار خوبی برای مهندسین در برنامه ریزی و مدیریت لوجستیک پروژه ها و فعالیت های میدانی در محیط کامپیوتر باشد. پیش بینی و جانمایی کریدور های برداشت های ژئوفیزیکی، نقشه برداری، جاده، سایت های عمرانی و سایر فعالیت های عمرانی و زمین شناسی از طریق این مدل ها می تواند انجام پذیرد. منابع تولید DEM بنا بر مشخصه های پروژه ها می تواند متنوع باشد، اما برای نواحی دور که منابع و داده های ناچیزی موجود است ، تصاویر ماهواره ای بهترین و به صرفه ترین منبع تولید DEM می باشندDEM ها می توانند به صورت اتوماتیک از تصاویر ماهواره ای استریو (Stereo) تهیه شده از سنجنده هایی مانند GeoEye-1، WordView-1، WordView-2، IKONOS، Pleiades،6SPOT ، ,SPOT-7 و ASTER استخراج شوند.
به نظر میرسد درمناطق مرزی به دلیل محدودیت های موجود از تصاویر ماهواره SPOT استفاده شده است.
DEM25000
DEM250000
اورتوفتو
تصویر قائم شده، اورتوفتو یا اورتوفتوگراف یک عکس هوایی یا تصویر ماهوارهای است که تصحیح هندسی (“ترمیم”) روی آن طوری انجام گرفتهاست که مقیاس آن یکنواخت است: عکس یا تصویر، سیستم تصویر معینی دارد. بر خلاف عکس هوایی اصلاح نشده، اورتوفتو میتواند جهت اندازهگیری فواصل واقعی مورد استفاده قرار گیرد. زیرا اورتوفتو بازنمایی دقیقی از سطح زمین است که خطای جابهجایی ارتفاعی، خطای اعوجاج عدسی و خطای شیب دوربین، در آن سرشکن شدهاست.
اورتوفتو عکس های پوششی 1:20000
اورتوفتو عکس های پوششی 1:40000
نقاط و ایستگاه های مبنایی
لایه اخر از دسته بندی سازمان نقشه برداری کشور در سایت زیرساخت داده های مکانی ملی نقاط و ایستگاه های مبنایی میباشد که خود به 3 دسته تقسیم میشود:
شبکه ترازیابی دقیق ایران
با توجه به رسالتي كه سازمان نقشه برداري كشور در بخش ايجاد و گسترش اطلاعات مبنايي مربوط به علوم نقشه برداري برعهده دارد، و لزوم مختصات زمين در تهيه پروژه نقشه هاي پوششي از جمله طرح 1/25000 و ژئودینامیک، باعث ایجاد شبكه سراسري ارتفاعي گردید. ايستگاه هاي اين شبكه براساس نياز و دقت مورد نظر و اهداف آن ، به 4 نوع درجه يك، دو و سه و ترازیابی شهری تقسيم بندي شده اند، و اين ايستگاه ها براساس دستورالعمل هاي خاص خود ايجاد و اندازه گيري شده اند. طول مسير شبكه درجه 1 و 2 و 3 سراسری به بيش از 80000 كيلومتر مي رسد.
اهداف ترازيابي درجة يك سراسری :
- بررسي جابجائي هاي ارتفاعي پوسته زمين (ژئوديناميك منطقه اي)
- ايجاد نقاط مبنايي براي شبكه كنترل ميكروژئودزي
- ايجاد و گسترش شبكه هاي ارتفاعي درجه يك به منظور ايجاد سيستم ارتفاعي يكسان براي تهية نقشه هاي پوششي كشور
اهداف ترازيابي درجة دو سراسری :
-ايجاد و گسترش شبكه هاي ارتفاعي درجه دو به منظور ايجاد سيستم ارتفاعي يكسان
-ايجاد تراكم مناسب نقاط مبنايي جهت تهية نقشه هاي پوششي كشور و نقشه هاي بزرگ و كوچك مقياس
اهداف ترازيابي درجه سه سراسری :
-ايجاد و گسترش شبكههاي ارتفاعي درجه سه به منظور ايجاد سيستم ارتفاعي يكسان
-ايجاد تراكم مناسب نقاط مبنايي جهت تهية نقشه هاي پوششي كشور و نقشه هاي بزرگ و كوچك مقياس
-ايجاد تراكم مناسب نقاط ارتفاعي جهت سهولت در دسترسي كاربران
-ايجاد نقاط مبنايي براي مقاصد مختلف نقشه برداري نظير مطالعات زهكشي و تعيين شيب منطقه اي
اهداف شبكه ترازيابي شهری:
در مورد ترازيابي دقیق در شهرها ، هدف هاي زير بيشتر مدنظر بوده است:
-ايجاد تراكم مناسب نقاط ارتفاعي.
– استفاده از نتايج ترازيابي در نقشهبرداري محلي (مانند تهيه نقشه 1:2000 شهري)
– مطالعة نقشههاي توپوگرافي براي کنترل نشست و تغيير شکلهاي سريع ( مانند كنترل نشست منطقه جنوب غربي تهران)
– ايجاد نقاط مبنايي براي شبكة كنترل ميكروژئودزي ( براي كنترل سازه هاي بلند مانند برج يادمان)
– بررسي جابجايي هاي ارتفاعي پوستة زمين (ژئوديناميك محلي و منطقهاي مانند كنترل گسل شمال تهران و كنترل نشست منطقه جنوب غربي تهران)
شبکه چند منظوره ژئودزی و داده های ثقل سنجی
شبکههای چند منظوره در ابتدا با هدف ایجاد شبکه گرانی (ثقل) در کشور ایجاد شدند. هدف اول در اين شبكهها، گسترش یکنواخت مشاهدات گرانی در کل کشور بود. اهداف دیگر شامل انجام مشاهدات ترازيابي دقيق، مشاهدات دقیق GPS و مشاهدات نجومی میباشد که به منظور مدلسازی میدان گرانی زمین مورد نیاز میباشند. انجام مشاهدات ترازيابي دقيق وGPS دقیق روی نقاط این شبکه موجب گردیده است تا این شبکه از نظر ارتفاعی و مسطحاتی نیز دارای دقت بالایی بوده بطوریکه میتوان از مختصات این شبکه برای انتقال ارتفاع و مختصات مسطحاتی در کشور نیز استفاده نمود. ترازیابی دقیق از شبکه ترازیابی کشور به این ایستگاهها طراحی شد و تعیین موقعیت این ایستگاهها نیز با استفاده از ایستگاههای شبکه ژئودینامیک کشور انجام میگردد.با توجه با انجام مجموعهای از مشاهدات ژئودتیک بر روی ایستگاههای این شبکه، این شبکهها اصطلاحا شبکههای چند منظوره نام گرفتهاند.
– شبکه مبنایی ژئودزی چند منظوره درجه یک ایران
– شبکه مبنایی ژئودزی چند منظوره درجه دو ایران
ایستگاه های دائم GNSS
ایستگاه های رفرنس GNSS یا ایستگاه های دائمی سامانه ماهواره ای ناوبری جهانی (GNSS) شبکه ای از سامانه های ماهواره ای را به کار می گیرد تا موقعیت نقاط را در هر جایی، چه روی زمین باشد چه در حال دوران در فضا، تعیین کند. این سامانه ها، بسیار دقیق، سبک، قابل حمل و برای استفاده در سخت ترین شرایط کاری مناسب هستند، و به طور موثر بازدهی را بالا برده و با صرفه جویی در زمان و هزینه مقرون به صرفه اند.